W Polsce nie milknie dyskusja o usprawnieniu organizacji sądów zalewanych pozwami przeciwko instytucjom finansowym. Osobne wydziały do rozpoznawania spraw dotyczących kredytów frankowych, spraw konsumenckich czy umów finansowych w ogóle to tylko niektóre pomysły. Inne zmierzają do specjalizacji sędziów w ramach istniejących już wydziałów lub osobnego oznaczania spraw dotyczących kredytów frankowych.
Przykładu elastyczności i szybkości zmian organizacyjnych w podobnym zakresie dostarczył ostatnio hiszpański wymiar sprawiedliwości. Po wyroku Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z 21 grudnia 2016 r. (sygn. C-154/15, C-307/15 i C-308/15) w sprawie klauzuli dolnego progu w umowach kredytowych, La Comisión Permanente del Consejo General del Poder Judicial, odpowiednik Krajowej Rady Sądownictwa, przewidział specjalne środki dla rozstrzygania sporów na tle nieuczciwych klauzul w umowach kredytowych. Klauzula dolnego progu przewiduje, mówiąc najogólniej, że zmienne koszty kredytu nie mogą spaść poniżej określonego progu. TSUE uznał, że klauzula taka w sposób niedopuszczalny przenosi na klienta banku ryzyko rynkowe.
54 sądy i 65 sędziów
Od 1 czerwca wyznaczono 54 wyspecjalizowane sądy, po jednym w każdej prowincji, do rozstrzygania sporów dotyczących klauzuli dolnego progu, ale także np. klauzul walutowych w wielowalutowych umowach kredytowych, stanowiących „produkt finansowy” bardziej „zaawansowany” od znanych w Polsce kredytów indeksowanych i denominowanych (tzw. hipotecas multidivisa). Chodzi tu o umowy, w których kredytobiorcą jest osoba fizyczna. Co najmniej 65 sędziów rozpoczęło rozstrzyganie tego rodzaju sporów w 15 największych miastach.
Ci wyznaczeni sędziowie będą zajmować się również innymi sprawami, jeśli wpływ tych, które dotyczą wymienionych klauzul, będzie mniejszy od oczekiwanych. Dopuszczono możliwość bieżącego przekazywania wpływających spraw między sądami, gdyby napływ spraw był nierównomierny w poszczególnych prowincjach.
Reorganizacja z widokami
Prace nad wprowadzonym właśnie w życie planem nadzwyczajnym rozpoczęto w lutym, spodziewając się lawinowego wzrostu liczby pozwów dotyczących nieuczciwych klauzul w umowach kredytowych po wspomnianym wyżej wyroku. Reorganizacja jest tymczasowa i ma potrwać do 31 grudnia 2017 r. z możliwością jej przedłużenia w razie potrzebny. Data wejścia w życie reorganizacji jest związana z upływem okresu zakreślonego przez królewski dekret z mocą ustawy 1/2017 o pilnych środkach na rzecz ochrony konsumentów w zakresie klauzul dolnego progu w umowach kredytowych.
Reorganizacja obejmuje sprawy wytoczone od 1 czerwca br. Ponieważ pozwy do nowych jednostek organizacyjnych będą napływały sukcesywnie, na bieżąco monitorowane będzie działanie zastosowanych środków. Tam, gdzie wpływ spraw będzie mniejszy, prezes sądu będzie mógł ograniczyć stosowane środki, z oddelegowaniem sędziów do innych wydziałów włącznie. Natomiast tam, gdzie napływ wniosków będzie większy, sąd będzie mógł liczyć na pomoc tzw. sądu bis – czyli jednego lub kilku dodatkowych sędziów oraz asystentów. Potrzeba dodatkowego wsparcia będzie oceniana co miesiąc. Jeżeli obciążenie pracą specjalnych wydziałów nie będzie odpowiednio duże, będą do nich kierowane również sprawy rozpoczęte przed 1 czerwca.
Sędziowie przed oddelegowaniem do specjalnych wydziałów zostali przeszkoleni w zakresie konstrukcji prawnych używanych w „produktach finansowych”. Wszystko po to, by zagwarantować obywatelom krótszy czas rozstrzygania spraw.
Przydziały sędziów wyglądają następująco: 11 w Andaluzji, dwóch w Asturii, po jednym na Balearach, Wyspach Kanaryjskich i w Kantabrii, pięciu w Castilla y León, czterech w Kastylii – La Mancha, sześciu w Katalonii, dziewięciu w Walencji, dwóch w Extremadura, pięciu w Galicji, ośmiu w Madrycie, jeden w Murcji, czterech w Navarra i pięciu w Kraju Basków. Wyspecjalizowaniu sędziowie rozpoczęli od 1 czerwca pracę w miastach: Malaga, Sewilla, Zaragoza, Las Palmas de Gran Canaria, Valladolid, Toledo, Barcelona, Alicante, Walencja, A Coruña, Vigo, Palma, Madryt, Murcja i Bilbao. W pozostałych, objętych planem, sędziowie zaczną pełnić swoje obowiązki od 1 lipca, w zależności od napływu spraw.
W Polsce bez zmian 65 sędziów w skali 46-milionowego kraju to niedużo. Dla Kordoby, gdzie ponad 300 tys. mieszkańców, przewidziano jednego sędziego. Ważne jednak, że organizacja sądownictwa reaguje na problem masowego naruszania praw konsumenta. Być może środki zastosowane w ramach reorganizacji zostaną zwiększone.
Niech działania władz hiszpańskich będą inspiracją dla polskich, które jak dotąd nie podjęły żadnych kroków, by usprawnić wymiar sprawiedliwości przy rozstrzyganiu sporów na tle umów finansowych, zwłaszcza kredytów frankowych.
Francisco Roldán Garrido, abogado, Roldán Abogados & Asesores w Kordobie, Hiszpania
Mariusz Korpalski, radca prawny, Komarnicka Korpalski Kancelaria Prawna w Poznaniu
