PRAWNIK WYJAŚNIA
Odpowiedzialność karna za spekulacje opcjami walutowymi
W mediach przetacza się dyskusja na temat skuteczności zobowiązań z tytułu spekulacji opcjami walutowymi. Jednak coraz częściej rozważa się również możliwość powstania odpowiedzialności karnej uczestników tych spekulacji – zarówno zarządów spółek, jak i bankowców. A mogących wchodzić w grę typów przestępstw jest, wbrew pozorom, sporo.
Członkowie zarządu spółki zobowiązani są do dokładania staranności wynikającej z zawodowego charakteru swojej działalności. Natomiast naruszenie obowiązków może nastąpić już przez niesprostanie wymogom stawianym członkom organów spółki, wynikającym z zawodowego charakteru wykonywanych czynności. Przytoczone wprost z języka prawniczego sformułowania ilustrują miernik staranności używany do oceny czynów członków zarządu. Już na pierwszy rzut oka widać, że nie mogą się oni powoływać na niezrozumienie umów, które zawierają. Spekulacje opcjami walutowymi mogą mieć różny wynik. W konkretnym przypadku może okazać się, że zobowiązania wobec banku nie powstały lub bank nie może (lub nie chce) ich dochodzić. W każdym z tych przypadków może się okazać, że zarząd spółki popełnił przestępstwo. Przestępstwo popełnia nie tylko ten, kto wyrządza spółce szkodę (tzw. nadużycie zaufania – art. 296 kodeksu karnego) ale też ten, kto naraża spółkę na szkodę (tzw. działanie na szkodę spółki art. 585 kodeksu spółek handlowych).
Warto pamiętać, że przestępstwo nadużycia zaufania, czyli typ obejmujący wyrządzenie szkody, można popełnić również nieumyślnie. Działanie na szkodę spółki, czyli samo zagrożenie wystąpienia szkody, może natomiast wystąpić tylko umyślnie.
Wspomniane zasady odpowiedzialności karnej najlepiej widać na przykładach sposobów załatwienia problemu opcji. Przykład pierwszy: opcje zostają spłacone – członek zarządu wyrządził spółce szkodę. Przykład drugi: spółka zawiera ugodę – należności z tytułu opcji zostają obniżone lub rozłożone na raty – członek zarządu wyrządził spółce szkodę (choć mniejszą niż w przykładzie pierwszym). Przykład trzeci: spółka zawiera ugodę – należności z tytułu opcji zostają w całości umorzone przez bank – członek zarządu naraził spółkę na szkodę. Przykład czwarty: spółka odmawia negocjacji z bankiem, twierdząc, że zobowiązania z opcji są nieważne lub nie można ich dochodzić; spółka w efekcie wygrywa sprawę cywilną. Powyższe przykłady są z konieczności tylko ogólną ilustracją omawianych norm prawa karnego i nie stanowią oceny działania zarządów w konkretnych sprawach.
Oprócz omówionych dziś typów przestępstw, członek zarządu powinien pamiętać również o wielu innych przestępstwach, które może popełnić, nie załatwiając lub niewłaściwie załatwiając problem opcji. Przestępstwo niezgłoszenia wniosku o upadłość (art. 586 k.s.h.), przestępstwo uszczuplania lub udaremniania zaspokojenia wierzycieli przez dłużnika zagrożonego niewypłacalnością (art. 300 k.k.), przestępstwo udaremniania lub ograniczania zaspokajania wierzycieli przez tworzenie nowej jednostki gospodarczej (art. 301 k.k.) czy przestępstwo faworyzowania wierzycieli (art. 302 k.k.) mogą zostać popełnione, jeżeli zarząd ani nie kwestionuje należności z tytułu opcji, ani nie zgłasza wniosku o upadłość.
Ale również i bankowcy nie powinni dziś spać spokojnie. Kodeks karny typizuje bowiem przestępstwo wyzyskania przymusowego położenia kontrahenta (art. 304 k.k.). Przestępstwa tego dopuszcza się ten, kto korzystając z przymusowego położenia kontrahenta, zawiera umowę, nakładając obowiązek świadczenia niewspółmierny ze świadczeniem wzajemnym. Ponadto kodeks karny przewiduje przestępstwo oszustwa polegającego na doprowadzeniu innej osoby do niekorzystnego rozporządzenia własnym lub cudzym mieniem za pomocą wprowadzenia jej w błąd albo wyzyskania błędu (art. 286 k.k.). Sąd Najwyższy wywiódł, że oszustwem jest również organizowanie oszukańczych gier hazardowych, tzn. takich, których reguły mają charakter oszukańczy albo gdy sprawca narusza reguły gry, mając na celu oszukanie jej uczestników i osiągnięcie w ten sposób korzyści majątkowej. W konkretnym przypadku na popełnienie przestępstwa przez pracownika banku wskazywać mogą zapewnienia o zabezpieczeniowym charakterze transakcji, powtarzalność wprowadzających w błąd zachowań w stosunku do wielu klientów itp.MARIUSZ KORPALSKI
radca prawny, Komarnicka Korpalski Kancelaria Prawna
PODSTAWA PRAWNA
● Ustawa z 15 września 2000 r. – Kodeks spółek handlowych (Dz.U. nr 94, poz. 1037 ze zm.).
● Us
