Roszczenia odszkodowawcze wobec Skarbu Państwa
www.ozptd.pl, Mariusz Korpalski
Przewoźnicy nie są bez szans w przyszłych sporach o odszkodowania od Skarbu Państwa. Skarb Państwa odpowiada za niezgodne z prawem czyny celników jako funkcjonariuszy państwowych. Poniżej – krótkie przedstawienie zasad dochodzenia roszczeń odszkodowawczych wobec Skarbu Państwa.
Po pierwsze, wystarczy wskazać na działanie lub zaniechanie występujące w ramach urzędu celnego, za którego odpowiada Skarb Państwa. Nie jest ważne, czy szkodę wyrządziła jednostka organizacyjna, grupa funkcjonariuszy czy też pojedynczy funkcjonariusz. Nie trzeba w szczególności wskazywać na naruszenie prawa przez indywidualnie wskazanego funkcjonariusza.
Po drugie, należy wskazać przepis prawa, który został naruszony przez funkcjonariusza. Na pierwszy rzut oka widać, że naruszona została Ustawa z 23 maja 1991 o rozwiązywaniu sporów zbiorowych. Wykorzystanie dla osiągnięcia celu równoznacznego ze strajkiem prawa do urlopu lub prawa do nieobecności z powodu choroby nie wyłącza bowiem stanu ?niezgodności z prawem?.
Po trzecie, nie trzeba prowadzić dowodu na okoliczność naruszenia prawa przez funkcjonariuszy, jeżeli przyjmie się, że są to fakty powszechnie znane. Powszechnie publikowane wypowiedzi stron konfliktu są wystarczające do przyjęcia przez sąd, że protest o charakterze strajku, i to strajku nielegalnego, miał miejsce. Zjawiska polityczne lub ekonomiczne, które są powszechnie znane nie wymagają dowodu.
Po czwarte, należy wyliczyć i udowodnić powstanie i wysokość szkody. O ile szkodę w postaci dodatkowo poniesionych kosztów udowodnić stosunkowo łatwo, to utracone korzyści ? nie. W tym zakresie należy wykazać szczególną dbałość, być może podeprzeć się korespondencją z kontrahentem, z której wynika że rezygnuje ze złożenia zlecenia lub wręcz – zrywa kontrakt.
Po piąte, nie należy powoływać się na protest jako siłę wyższą. Siła wyższa w rozumieniu polskiego prawa oznacza wyłącznie nieprzewidywalne i niemożliwe do zapobieżenia działanie sił przyrody, które jest zewnętrzne w stosunku do przedsiębiorstwa (w omawianym przypadku – przewoźnika). Działanie ludzkie, choćby osób funkcjonariuszy państwowych, nie są kwalifkowane jako siła wyższa. Co więcej, nie jest możliwe inne uregulowanie tej kwestii w umowie. Przyjęcie, że protest jest siłą wyższą spowodowałoby wyłączenie odpowiedzialności odszkodowawczej przewoźnika wobec klienta. Przez to ? uniemożliwiłoby dochodzenie roszczeń odszkodowawczych od Skarbu Państwa (skoro szkody nie poniesiono, nie można żądać odszkodowania). Że kontakty z klientem zostały narażone na szwank to inna sprawa, w praktyce nie przekładająca się na roszczenia cywilne. Możliwość powołania się przez przewoźnika na siłę wyższą byłaby więc dla niego niekorzystna.
Po szóste, przewoźnicy mogą łączyć swoje siły, w celu wystąpienia w jednej sprawie procesowej. Taka możliwość jest jednak ograniczona w następujący sposób: w jednej sprawie procesowej może występować wprawdzie więcej przewoźników ale łącznie wartość ich roszczeń nie może przekroczyć 100.000 PLN w jednej sprawie (ograniczenie nie dotyczy roszczeń powyżej 100.000 PLN każde).
Powyższe uwagi nie stanowią całościowego opracowania problemów dochodzenia roszczeń od Skarbu Państwa w związku z protestem celników. Sąd orzekający może odmiennie ocenić każdy z wyżej wymienionych aspektów dochodzenia roszczeń. Każda sprawa może mieć swoiste uwarunkowania, zmieniające jej ocenę prawną. Zwiększonych szans na skuteczne dochodzenie roszczeń należy poszukiwać zarówno w skali zjawiska, jak i w zmianie przepisów Kodeksu cywilnego, która od 2004 roku znacznie ułatwiła dochodzenie roszczeń od Skarbu Państwa za szkody wyrządzone przez funkcjonariuszy, co przekłada się powoli na sposób orzekania sądów cywilnych w podobnych sprawach.
